Σάββατο 28 Μαρτίου 2009

Η εγκληματικότητα, ο φόβος και ο Mad Max


Πριν δύο εβδομάδες και ενώ είχα μεταβεί στην Αθήνα και ενώ έτρωγα με την κολλητή σε «καλό» εστιατόριο, η τσάντα μου έκανε φτερά. Ήταν η ίδια μέρα που σκοτώθηκε η 32χρονη στο Γερμανό του Βύρωνα… Τρία χρόνια πριν, ξύπνησα πρωί στο σπίτι μου και μου έλειπαν λαπ τοπ, πορτοφόλι, τηλέφωνα, κλπ…

Έξαρση της εγκληματικότητας. Εννοείται. ..

Έτσι, μου έρχεται συνεχώς στο μυαλό τον τελευταίο καιρό, κάτι που έγραψε ο Ρούσσος Βρανάς στα Νέα. Για μια κοινωνία που θα μοιάζει όλο και περισσότερο στο Mad Max.Το θυμάστε το Mad Max; Στην ταινία αυτή λοιπόν, βασιλεύει η παρανομία, η οικονομία έχει καταρρεύσει, το ίδιο και οι κοινωνίες. Ξέφρενες συμμορίες λυμαίνονται τα πάντα, οι άνθρωποι σκοτώνουν και τη μάνα τους για ένα λίτρο βενζίνης. Ένα βάρβαρο φουτουριστικό σύμπαν, που όμως αν κοιτάξουμε γύρω μας τα σημάδια, θα μπορούσε να συμβεί και σήμερα.





Στις εικόνες αυτές, εγώ θα προσέθετα και εκείνες από την ταινία «Children of Men». Ένας κόσμος φασισμού, στυγνής καταστολής, με βομβιστικές επιθέσεις, ορδές μεταναστών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, με αξιωματούχους καλά απομονωμένους σε γυάλες αδιατάρακτης ηρεμίας μακριά από τους πολίτες που αλληλοσφάζονται. Τα έργα του πολιτισμού (κι αυτό με καίει περισσότερο), έχουν καταστραφεί και όσα έχουν σωθεί, στολίζουν σαλόνια πλουσίων. Όταν την είδα πριν 2 χρόνια συγκλονίστηκα, γιατί μου φάνηκε πολύ προφητική.
Σας φαίνονται απίθανα όλα αυτά; Και όμως, ο άνθρωπος έχει αποδείξει ότι είναι ικανός για τα χειρότερα.

Φεύγω από τις ταινίες και έρχομαι στη δική μου επόμενη μέρα.
Βγήκα στο κέντρο γι α δουλειές και εκεί αισθάνθηκα μερικά πολύ παράξενα πράγματα. Είχα αγκαλιάσει την τσάντα μου λες και κάποιος ανά πάσα στιγμή θα ερχόταν να μου την αρπάξει, κοίταξα τουλάχιστον 3 φορές πίσω μου να δω ποιος με ακολουθεί. Και για πρώτη φορά ένιωσα φόβο. Ένωσα ευάλωτη και εξαιρετικά ανασφαλής να κυκλοφορήσω. Και μετά ένιωσα – ναι το ομολογώ – μισανθρωπία, εχθρότητα, ξενοφοβία. Συναισθήματα σα σκουλήκια, αλλά τα ένιωσα. Χρειάστηκε να επιστρατεύσω όλα μου τα ιδανικά, τις ανθρωπιστικές αξίες, για να πολεμήσω τα σκουλήκια.

Αργότερα διάβαζα: « Στο όνομα του φόβου, ο άνθρωπος συρρικνώνεται, υψώνει τείχη αυτοπροστασίας και αμπαρώνεται σε ένα κελί. Αντιδράσεις που μας γυρνάνε ολοταχώς προς τα πίσω εμφανίζονται. Η αυτοδικία, η μισαλλοδοξία, η ξενοφοβία, η ακραία συντηρητικότητα, είναι ορισμένες από τις πιο σκοτεινές παρενέργειες της ανασφάλειας που γεννά ο φόβος της εγκληματικότητας και ενδέχεται να πάρουν μορφή χιονοστιβάδας».

Συνεπώς η δική μου εμπειρία, θα μπορούσε να αποτελέσει μία εξατομικευμένη μελέτη περίπτωσης για το πώς λειτουργούν τα συναισθήματα απέναντι στο φόβο της εγκληματικότητας. Εγώ όμως προσπάθησα να βάλω τη συνείδηση μπροστά για να παρακάμψω τα ένστικτα. Είναι δυνατόν όμως να γίνει κάτι τέτοιο σε μαζικό επίπεδο;

Και αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα. Κατά πόσο οι άνθρωποι θα μπορέσουμε να προτάξουμε τις αξίες που χρόνια έχουμε οικοδομήσει απέναντι στο μίσος και το φόβο. Κατά πόσο, σε αυτή την κρίσιμη καμπή που διέρχεται ο κόσμος και ο πολιτισμός, θα αποφύγουμε τη ζούγκλα και τα ξέφρενα ένστικτα, οδηγούμενοι με μαθηματική ακρίβεια σε κάτι που εγώ θα ονόμαζα Μεταμοντέρνο Μεσαίωνα.

Διαφορετικά, ένας νέος κόσμος βαρβαρότητας είναι πολύ πιθανό να ανατείλει. Αναρωτιέμαι μόνο μήπως το ανθρώπινο είδος χρειάζεται ακριβώς αυτές τις σκοτεινές εποχές, χρειάζεται να πιάσει πάτο, για να αρχίσει να σηκώνεται ξανά.
Ένα μόνο είναι το σίγουρο: Στον νέο αυτό κόσμο, δε θα υπάρχει κανένας Τρελός Max να μας σώσει.

Τετάρτη 4 Μαρτίου 2009

Όταν το Παιδί της Αφροδίτης ήρθε σε επαφή με τις πολιτισμικές θεωρίες.

Αυτόν τον καιρό διαβάζω με πάθος πολιτισμικές θεωρίες. Διαβάζω Marx, Weber, Durkheim, Gramci, Adorno, Habermas, Althusser και έπονται άλλοι πολλοί.

Και σκέφτομαι: ρε γαμώτο, όλη μου τη ζωή διαβάζω. Πώς είναι δυνατόν τόσα χρόνια να μην είχα ιδέα για όλα αυτά τα πράγματα;
Θα μου πεις: με τις αρχαιολογίες, τις ιστορίες, τις ιστορίες της Τέχνης, τι περίμενες;
Και όμως. Πρέπει κανείς να σπουδάσει κοινωνικές επιστήμες για να τα γνωρίσει αυτά; Και εν πάση περιπτώσει γιατί οι εν λόγω ανθρωπιστικές σπουδές να μένουν αποκομμένες από τις κοινωνικές και πολιτισμικές θεωρίες;
Σάμπως η αρχαιολογία δε θα έπρεπε πρωτίστως να συνδέεται με την κοινωνιολογία, την κοινωνική ανθρωπολογία και τις ιδέες που έχουν διατυπωθεί για τις ανθρώπινες κοινωνίες; (οι λόγοι βέβαια που στην Ελλάδα οι επιστήμες αυτές είναι τόσο αυτοαναφορικές, είναι καθαρά ιστορικοί και βέβαια πολιτικοί αλλά αυτό είναι θέμα για άλλο ποστ).

Και έπρεπε να σκοτωθεί ένα 16χρονο παιδί, να γίνει μια ριμάδα εξέγερση και βέβαια μια οικονομική κρίση για να συνειδητοποιήσω ότι «κάτι σάπιο, όπως θα έλεγε ο Σαίξπηρ, υπάρχει όχι στο βασίλειο της Δανιμαρκίας, αλλά στο παγκόσμιο καπιταλιστικό βασίλειο».
Και έτσι να ανακαλύψω ότι στοχαστές έχουν μιλήσει εδώ και 100 και 150 χρόνια για την ηγεμονική ιδεολογία του καπιταλισμού, την ανθρώπινη αλλοτρίωση μέσα από τη γραφειοκρατία, την εμπορευματοποίηση, την κουλτούρα του καταναλωτισμού και βέβαια τη συστηματική παραπλάνηση μέσω της πολιτιστικής βιομηχανίας και την ψευδαισθητική θέση του ατόμου στο σύγχρονο κόσμο.

Και σκέφτομαι: έφτασα 32 χρονών, με σπουδές, πτυχία, ένα σημαντικό πολιτισμικό κεφάλαιο και αξιόλογες δόσεις προσωπικής αναζήτησης, για να αρχίσω να ανακαλύπτω τις δομές του νεωτερικού κόσμου.
Πόσος κόσμος εκεί έξω, εκατομμύρια, δισεκατομμύρια, καταπίνει αμάσητη την καπιταλιστική τροφή; Πόσος κόσμος θεωρεί φυσική και δεδομένη την υπάρχουσα μορφή του κόσμου; Καταναλώνει με ευχαρίστηση – δε λέω – τα προϊόντα της μαζικής κουλτούρας; με λίγα λόγια κοιμάται τον ύπνο του δικαίου;

Και σκέφτομαι πόσο δίκιο έχει ο Λουί Αλτουσέρ όταν μιλά για τον κυρίαρχο ιδεολογικό μηχανισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα και ειδικότερα το ελληνικό που τόσο μεθοδευμένα αναπαράγει του μύθους, τους ρόλους, τα πρότυπα. Που διδάσκει (και αυτό κουτσά, στεγνά, ξύλινα) την απαράμιλλη λάμψη του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, τις διανοητικές κατακτήσεις του Διαφωτισμού αλλά και ολόκληρη τη θετικιστική πλάνη εφεξής. Αλλά δε λέει κουβέντα για το σύγχρονο κόσμο, τη μορφή του, την παγκοσμιοποίηση, το υπάρχον σύστημα. Και βάζει μαθητές να γράφουν εκθέσεις για την αλλοτρίωση, την αποξένωση, χωρίς να λέει όμως την αλήθεια. Σκεπτόμενοι πολίτες; Οι πιο επικίνδυνοι...

Δηλαδή πρέπει να φτάσει κανείς τουλάχιστον στη φάση του διδακτορικού ή έστω να ανήκει στη μικρή εκείνη κατηγορία που αγαπά τη γνώση, για να έρθει σε επαφή με ιδέες και έννοιες που θα έπρεπε να τις έχει γνωρίσει πολύ νωρίτερα;

Πόσος κόσμος εκεί έξω ζει με το όνειρο μιας Mercedes, μιας Luis Vuitton, ζει για να είναι ισόβια χρεωμένος στις τράπεζες, για να γίνει μεγαλοστέλεχος μιας επιχείρησης, να πατήσει επί πτωμάτων, να κάνει πλαστική στο στήθος, να φτιάξει κορμάρα, να αποχαυνωθεί υπέροχα στα μεσημεριανά κουτσομπολίστικά, να μάθει την αλήθεια στις ειδήσεις των 8.... Πόσος κόσμος;........